Humisme is leven met inachtneming van alles wat in de bodem leeft. Het belang van de bodem wordt bijna altijd over het hoofd gezien, maar met deze korte reeks wil ik proberen een duwtje in de goede richting te geven.

In dit eerste deel kijken we naar een paar wereldwijde problemen en naar de manier waarop we zelf een onderdeel uit kunnen maken van de oplossingen. In deel 2 kijken we naar het reilen en zeilen onder onze voeten. Wat leeft daar, en wat is daar zo belangrijk aan? In deel 3 pakken we het heel praktisch aan. Wat kun je doen, en hoe pak je dat het beste aan?

Probleem 1: klimaatverandering

Klimaatverandering is mogelijk het meest dringende probleem. Als we nu niet ingrijpen, lopen we het risico dat wij als mensheid, net als talloze andere diersoorten, niet gaan overleven. Het is van groot belang dat we de koolstof, die nu in de atmosfeer zit in de vorm van koolstofdioxide, in de bodem zien te krijgen. Niet door middel van gevaarlijke opslagtechnieken, maar in de vorm van organische stof, glomaline en humus. Want de bodem schreeuwt om koolstof, terwijl de atmosfeer flink wat minder kan gebruiken. In een plant wordt door middel van fotosynthese koolstofdioxide samengevoegd met water om koolstofverbindingen te vormen. Deze gebruikt de plant om zijn wortels, stengel en bladeren mee op te bouwen. Een deel scheidt hij uit naar de bodem. En als hij doodgaat komt een deel van de koolstof uit de plant in de bodem terecht. Daardoor bevatten bodems minstens drie keer zoveel koolstof als de atmosfeer. Maar door ploegen en kunstmest- en pesticidegebruik stoten de bodems in Europa nu al tien keer meer CO₂ uit dan de industrie. Het goede nieuws is natuurlijk dat de oplossing voor het klimaatvraagstuk onder onze voeten ligt, want door optimaal gebruik te maken van fotosynthese kunnen we koolstof weer terug in de bodem krijgen, waar het hoort.

Probleem 2: eindige hulpbronnen

Er is een probleem dat de politiek niet onder ogen wil zien, maar uiteindelijk kunnen ze er niet onder uit: olie is een eindige hulpbron. En fosfaat, op de manier waarop het nu gebruikt wordt, ook. Maar waar nog niet eens over nagedacht wordt: de bodem is ook een eindige hulpbron. Olie is alleen maar nodig om onze industriële samenleving overeind te houden, maar de bodem is de basis van al het leven op Aarde. Het kost de natuur duizenden jaren om een bodem op te bouwen, maar het duurt maar een paar minuten om hem kwijt te raken, door erosie bijvoorbeeld. Per jaar raken we een oppervlakte ter grootte van Italië kwijt door verwoestijning: 23 hectare per minuut. Een kwart van de landbouwbodems in de wereld is al dermate gedegradeerd dat wij niet meer mee gaan maken dat ze weer voedsel gaan produceren.

Probleem 3: de gezondheidscrisis

Een derde aan de bodem gerelateerd probleem is dat we als mensheid steeds ongezonder worden. Er wordt wel steeds geroepen dat we steeds ouder worden, maar dat is puur statistisch. Ja, er is veel minder kindersterfte en dat is fantastisch. Maar gezond oud worden wordt steeds moeilijker. Een van de oorzaken is dat ons eten steeds minder mineralen bevat. Nu komt dat enerzijds omdat we aan het einde van een interglaciaal zitten – de periode tussen twee ijstijden, dit leg ik in deel 3 verder uit – maar zelf dragen we er door het gebruik van kunstmest ook flink aan bij. Alleen een bodem die in balans is, kan gewassen produceren die gezond zijn. Deze herken je aan het feit dat ze geen last hebben van insectenvraat – en dus geen bestrijdingsmiddelen nodig hebben. Zulke gewassen zie je zelfs bij de biologische boer zelden. Tot de komst van de Groene Revolutie, nog maar driekwart eeuw geleden, waren zulke gewassen heel normaal. Vanaf die tijd zijn we de plant echter rechtstreeks gaan voeden in plaats van via de bodem.

En de oplossingen?

Alle problemen die we ervaren op de wereld, en dat zijn er veel meer dan de drie die ik nu heb uitgekozen, zijn met elkaar verbonden. Als je ze los van elkaar probeert op te lossen dan lukt dat niet. Je moet bij de basis beginnen. En in veel gevallen is dat de bodem. Als we die wereldwijd weer in balans brengen en goed verzorgen, kunnen we heel veel problemen oplossen. Dat is zo veel werk dat er meteen geen werkloosheid meer is. Hoe je dat doet vertel ik in de volgende twee delen van deze trilogie. 

Meer informatie over humisme vind je op de website Gevoel voor Humus. Marc Siepman geeft door het hele land cursussen om mensen te laten zien hoe ze beter met de bodem om kunnen gaan. Je kunt gratis meedoen. Tijdens deze cursus is 'Het Bodemvoedselweb', het boek dat Marc vertaald heeft, te koop en meestal ook gratis verkrijgbaar als uitgesteld boek. Momenteel werkt hij aan de vertaling van 'Building Soils Naturally'. De Nederlandse titel wordt 'Bodem in Balans'.

Om aandacht te vragen voor de problematiek heeft de VN 2015 uitgeroepen tot Jaar van de Bodem.

Gerelateerd project

Nederland

Verspil geen schil